مبانی فقهی فصل سوم قانون اساسی (حقوق ملت)

از دیدگاه اسلام، حقوق مشروع ملت بر نظام آفرینش و واقعیتهای وجودی بشر مبتنی بوده و پاسخی منطقی و معقول به مقتضیات و نیازهای فطری و طبیعی وی بشمار می رود. "فطره الله التی فطر الناس علیها" براساس ، مبانی و اصول کلی نظام حقوقی اسلام از قبیل حق حیات ، آزادی و عدالت ، بر مبادی حقیقی و نه اعتباری تکیه دارد و ضمن تاکید تامین اهداف مقدمی نظیر رفاه عمومی و استقرار عدالت ، حصول مقصد عالی تری را که همانا تحقق کمال روحی بشر و نیل به مقام قرب و عبودیت پروردگار است به عنوان هدف غائی خود اعلام نموده است . کتاب (قرآن)، سنت (قول، فعل و تقریر معصوم)، اجماع کاشف از سنت و عقل منابع چهارگانه حقوق اسلامی هستند که مبین و مفسر اراده باریتعالی در شکل گیری سیستم حقوقی اسلام از مبنا تا غایات بشمار می روند. در مکتب متعالی اسلام، میزان استحقاق هر شخصی، تنها معیار بهره وری از حقوق بوده و انسانها به نسبت استحقاق هر شخصی، تنها معیار بهره وری از حقوق بوده و انسانها به نسبت استحقاق مشترک از امتیازات برابر برخوردار می شوند. تفاوت استحقاق ناشی از اختلافات جسمی و روحی، نوع استعدادها، جنسیت و کار و تلاش ، به همان نسبت ، حقوق متفاوتی را ایجاب می نماید، همانگونه که برخورداری از توانائیهای برتر، تکالیف افزونتری را می طلبد و این همان مفهوم عدالت اسلامی است . "لا یکلف الله نفسا الا وسعها لما ماکسبت و علیها و مااکتسبت " قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حقوق فردی نظیر حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را فی الجمله مطابق با سیستم حقوقی اسلام تشریح و به رسمیت شناخته است هر چند عموم بعضی اصول آن قیود کوچکی را می طلبد. برخورداری از حق حیات ، حرمت و کرامت انسانی، انتخاب ، امنیت ، بهره وری از محاکم، آزادی فکر، عقیده و بیان، صیانت اسرار خصوصی، داشتن و یا عضویت جمعیت و حزب ، مشارکت در اداره امور کشور، تابعیت ، مالکیت خصوصی، داشتن مسکن و شغل مناسب ، تامین اجتماعی، آموزش و پرورش و محیط مساعد رشد و شکوفائی، پرتوی از حقوق الهی و مشروع ملت به شمار می رود که در آئینه قانون اساسی بازتاب یافته است . تحقق و نیل به هدف غائی نظام حقوقی، ایجاب می کند اعمال حقوق و آزادیهای فردی، بگونه ای طراحی و اجرا شود که بدون کمترین معارضه ای کاملا با هدف مذکور هماهنگ و همسو باشد. رعایت حریم الهی، حقوق عمومی اجتماع، حدود دیگران و حق خویشتن، محدوده اساسی اسلام برای اعمال حقوق و آزادیهای فردی است که آن را از انحراف و طغیان باز می دارد.